Maria, młoda, piękna, uboga dziewczyna jest sierotą. Mieszka w dworku u bogatych krewnych. Niespodziewany spadek zmienia jej pozycję społeczną. O względy Marii zaczyna starać się wielu konkurentów.

Środowisko drobnej szlachty podlaskiej - życie nad stan, nieróbstwo, niesolidność, plotka i zawiść. Jedynym celem jest bogaty ożenek; pod tym katem układa się życie towarzyskie okolicy. Maria, panna piekne, ale uboga, jest pod ciągłym obstrzałem afrontów towarzyskich. Sytuacja zmienia sie zupełnie na wieść o niespodziewanym spadku odziedziczonym przez Marię. Dawni prześladowcy przedzierzgają się w jednej chwili w konkurentów starających się o względy dziewczyny.

Cudze chwalicie, swego nie znacie, sami nie wiecie, co posiadacie. Powiedzenie Stanisława Jachowicza jak ulał pasuje do twórczości Józefa Ignacego Kraszewskiego. Naznaczony piętnem szkolnego obowiązku, jest według mnie, nie doceniany przez czytelników. Zapoznając się z powieścią „Milion posagu”, przekonałam się że niesłusznie. Książka ta opowiada o niewielkiej społeczności „panów”, mało zamożnej szlachty. Charakteryzują się oni niemal samymi wadami: złośliwością, plotkarstwem, zawiścią. Każdy z nich przeświadczony jest o własnej wyższości nad innymi. „Perełkami” o czystych sercach nie przystosowującymi się do tych standardów jest dwoje młodych ludzi: Maria i Seweryn, którzy nie wierzą w możliwość spełnienia się ich miłości i platonicznie wzdychają do siebie. W pewnym momencie sytuacja materialna jednego z nich diametralnie się zmienia… „Milion posagu” jest kpiną z negatywnych cech ludzkich, z powierzchownych charakterów. Kraszewski błyskotliwie ocenia ludzkie zachowania. Przemyca jako morał, konieczność wiary w ideały, w ludzką dobroć, która istnieje jeszcze na świecie, w moralność godną szacunku. Sytuacje i postaci są tak barwnie przestawione, tak realistycznie i często komicznie opisane, że niejednokrotnie wywołują śmiech u odbiorcy. Opowieść wciąga po to, by bawić i uczyć. Książka obfituje w staropolskie słowa obecnie nie używane, które utrudniają zrozumienie tekstu, ponieważ nie wszystkie są wyjaśnione, aczkolwiek z kontekstu można się domyśleć ich znaczenia. Pozytywnym aspektem jest możliwość zapoznania się takimi zwrotami. Dodaje to uroku powieści, szczególnie w połączeniu z delikatnym humorem i pewną lekkością w sposobie opisania historii.